50 jaar Amsterdam Marathon

Het aankomende jaar in 2025 vieren we 50 jaar TCS Amsterdam Marathon. De geschiedenis gaat echter verder terug dan in 1975, want daarvoor werden er ook marathons gelopen, met die van 1928 op de Olympische Spelen als meest bekende.
Lees hieronder de historie van de Amsterdam Marathon. Een terugblik van vorige edities vind je onderaan deze pagina.

De eerste officiële marathon ter wereld was op de Olympische Spelen van 1896 in Athene – toen nog over veertig kilometer. In Nederland waren in de jaren daarvoor ook al langeafstandswedstrijden geweest, maar die werden nog geen marathon genoemd. Vooral in 1893 waren die lopen erg populair, maar dan onder de naam ‘go as you please race’. Daarmee werd bedoeld dat de deelnemer zelf mocht weten of hij ging wandelen of hardlopen.

De meeste van die wedstrijden waren een kilometer of tien lang, maar voor de echte liefhebbers werden soms monsterroutes gemaakt. Zo organiseerde de Amsterdamsche Athletische Club op 26 augustus 1893 een wedstrijd van 85 kilometer lang – de oudste melding in ons land van een langeafstandsloop. Koningin Emma had zelfs een medaille uitgeloofd voor de winnaar, die aan de Amsterdamse loper Gerard Adolfs werd overhandigd nadat hij na bijna negen uur als eerste de finish passeerde.

De eerste keer dat Amsterdam een échte marathon organiseerde, was in 1916. Start en finish waren in het Sportpark, de voorganger van het Olympische Stadion. Louwe Huizinga uit Groningen werd eerste.

In de jaren 20 hadden alle Amsterdam marathons met de Olympische Spelen te maken. De editie van 1920 was de selectie voor de Spelen in Antwerpen. Vier jaar later streden vijf atleten om naar Parijs te gaan, maar deze marathon van Utrecht naar Amsterdam was een organisatorische bende. In 1927 organiseerde de Amsterdamsche Veld-Athletiek Club een marathon als voorbereiding op de Spelen een jaar later in het Olympisch Stadion.

De beroemdste marathon van Amsterdam was die van 1928 als onderdeel van de Olympische Spelen. Vanuit 23 verschillende landen waren er 69 deelnemers, waarbij de Algerijn Boughera El Ouafi, overigens lopend met een Frans paspoort, de snelste was.

In de jaren 30 waren er opvallend veel marathons in Amsterdam, georganiseerd door het uiterst populaire tijdschrift Het Leven. Start en finish vonden altijd plaats in het Olympisch Stadion – met 1931 als uitzondering. Het was een populair evenement in die tijd, maar door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kwam hieraan een einde. De enige keer tot 1975 dat Amsterdam nog eens een marathon zag, was in 1956 toen het nationaal kampioenschap in de omgeving werd gelopen.

Het initiatief voor de Amsterdamse marathon lag bij Ger van Nesse van AV’23, die in 1974 voor het eerst contact opnam met de gemeente Amsterdam. Nadat hij in november 1974 tot clubvoorzitter werd verkozen begonnen de voorbereidingen, samen met de andere Amsterdamse atletiekverenigingen. De marathon van 1975 zou mooi aansluiten bij de gelijktijdige viering van het 700-jarig bestaan van Amsterdam.

Van 300 deelnemers naar de grootste van het land

Start en finish dat jaar waren in het Olympisch Stadion, zoals de marathon en dit stadion inmiddels onlosmakelijk aan elkaar zijn verbonden. Van 1979 tot en met 2000 was dat echter niet het geval, omdat het stadion in die tijd zeer vervallen was, dreigde te worden gesloopt en uiteindelijk eind vorige eeuw werd gerenoveerd. In die periode waren start en finish in 1997 voor één keer in het Olympisch Stadion als laatste activiteit voor de renovatie begon.

De groei van het evenement sinds 1975 is onvoorstelbaar. Ruim 300 lopers deden mee aan die eerste editie, wat toen een nationaal record was voor een hardloopwedstrijd in Nederland. Het is een aantal, dat in vergelijking met onze tijd helemaal niets meer voorstelt, want in 2014 schreven zich 12.217 mensen in voor de marathon – ruim veertig keer zoveel als in 1975! Om het nog niet hebben over de overige lopen, die in de loop der jaren zijn toegevoegd aan het programma. Tijdens de 40e TCS Amsterdam Marathon worden in totaal 45.000 deelnemers verwacht met 105 verschillende nationaliteiten. En dat is 150 keer zoveel als in 1975…

In 2014 verscheen een studie naar de economische impact van de marathon, de tevredenheid van de deelnemers en de gezondheidseffecten. In dit onderzoek van Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool Inholland en het sporteconomische adviesbureau Sport2B bleek dat de TCS Amsterdam Marathon is uitgegroeid tot één van de grootste participatiesportevenementen van het land. Als meest positieve aspect noemden de deelnemers de finish in het Olympisch Stadion.

Zo is de TCS Amsterdam Marathon in de bijna 50 jaar spectaculair gegroeid in organisatie en aanzien: van 300 deelnemers naar 45.000.

Bron foto’s: geheugenvannederland.nl

Terugblik 2024

Terugblik 2023

Terugblik 2022

Terugblik 2021

Terugblik 2020

Terugblik edities 1975 t/m 2018

In 2019 werd de TCS Amsterdam Marathon gewonnen door Vincent Kipchumba in een tijd van 2.05.09. De 29-jarige Keniaan liep als eerste het Olympisch Stadion in, perste er een behoorlijk eindsprint uit en slaagde er in om te winnen na een spannend slotstuk. Bij de vrouwen ging het parcoursrecord aan diggelen: de 20-jarige Degitu Azimeraw zette een sensationele tijd van 2.19.26 op de klok. Abdi Nageeye bekroonde zich tot Nederlands kampioen in 2.07.39.

Tijdens de 43e editie in 2018 zette Lawrence Cherono wederom een grandioze tijd neer! De TCS Amsterdam Marathon heeft een nieuwe parcoursrecord van 2.04.06. De Keniaan liep ruim een minuten sneller dan zijn persoonlijk- en parcoursrecord, die hij vorig jaar liep. Bij de vrouwen kwam Tadelecht Bekele, ook de winnares van vorig jaar na 2.23.14 over de streep. Door deze toptijd die Lawrence Cherono heeft neergezet is de TCS Amsterdam Marathon op dit moment de snelste marathon van Nederland. Op de tweede plek bij de mannen eindigde Mule Wasihun (2.04.37) en Solomon Deksisa (2.04.40). Bij de vrouwen maakte Shasho Insermu (2.23.28) en Azmera Gebru (2.23.31) het podium compleet. Michel Butter werd bij deze editie Nederlands Kampioen met een tijd van 2.17.18.

Lawrence Cherono heeft de TCS Amsterdam Marathon 2017 gewonnen in een nieuw parcoursrecord van 2.05.09. Bij de vrouwen zegevierde Tadelech Bekele in een persoonlijk record van 2.21.54. De top vijf van de TCS Amsterdam Marathon 2017 was bijzonder snel. Maar liefst vijf atleten liepen onder de 2.06 en daarmee is Amsterdam één van de snelste marathons van de wereld. Naast Cherono, dook ook de nummer twee Norbert Kigen onder het oude parcoursrecord van 2.05.21, dat Daniel Wanjiru in 2016 liep. Kigen deed 2.05.13 over de 42,195 kilometer. Abraham Kiptum maakte het podium met 2.05.26 compleet. Mule Wasihun werd vierde (2.05.39) en Amos Kipruto vijfde (2.05.43). Abdi Nageeye gaf de marathon extra glans door een nieuw Nederlands record te lopen van 2.08.16. Het oude Nederlandse record van 2.08.21 werd in 2007 door Kamiel Maase eveneens in Amsterdam gelopen.

Daniel Wanjiru won de 41e TCS Amsterdam Marathon in 2016 in een nieuw parcoursrecord van 2.05.21. Pas op het 34 km-punt wist de Keniaan aan te sluiten bij de kopgroep en na een demarrage in het Vondelpark liep hij solo naar de finish in het Olympisch Stadion. Bij de vrouwen was Meselech Melkamu de sterkste in een tijd van 2.23.21. Het Nederlands kampioenschap werd gewonnen door Khalid Choukoud (2.11.23) en Ruth van der Meijden (2.33.44).

Bernard Kipyego heeft tijdens de 40e editie in 2015 voor de tweede opeenvolgende keer de TCS Amsterdam Marathon gewonnen in 2.06.19. Even later lagen vreugde en verdriet dicht bij elkaar in het Olympisch Stadion. Abdi Nageeye verzilverde zijn race over 42,195 km met een ticket voor Rio de Janeiro. Hij bleef met 2.10.24 onder de vereiste 2.11. Michel Butter en Khalid Choukoud grepen net naast de Olympische limiet. Butter noteerde 2.11.08 en Choukoud 2.11.34. Bij de vrouwen ging de winst naar Joyce Chepkirui in 2.24.11. In totaal deden er 45.000 mensen mee met de diverse onderdelen.

De 39e editie van de TCS Amsterdam Marathon in 2014 is gewonnen door Bernard Kipyego in 2.06.22. De 28-jarige Keniaan kon het beste omgaan met de lastige weersomstandigheden en bekroonde zijn goede vorm door zijn eerste grote marathon te winnen. Hij bleef daarmee ruim boven het parcoursrecord van 2.05.36, maar verbeterde wel zijn persoonlijk record. Trainingsgenoot Lucas Rotich en John Mwangangi eindigden als nummer twee en drie en liepen ook sneller dan ooit (2.07.18 en 2.07.28). Bij de vrouwen was Betelhem Moges de snelste in 2.28.35. 44.094 hardlopers schreven zich in voor de diverse onderdelen (marathon, Mizuno Halve Marathon, TCS 8 km en kinderlopen). Met bijna 16.000 ingeschreven marathonlopers is de TCS Amsterdam Marathon de grootste marathon van Nederland en behoort tot de grootste marathons van Europa.

Mister Amsterdam heeft tijdens de 38e TCS Amsterdam Marathon in 2013 zijn rol waargemaakt. Wilson Chebet scherpte het parcoursrecord met vijf seconden aan tot 2.05.36. Dat betekende zijn derde winst op rij, een bijzondere prestatie. Bij de vrouwen was de winst eveneens voor Kenia. Valentine Kipketer ontving de bloemen na 2.23.02. De TCS Amsterdam Marathon, die voor het eerst in het bezit is van het IAAF Gold Label, ontving meer deelnemers dan ooit. Er schreven maar liefst 42.600 hardlopers zich in op de diverse onderdelen (marathon, Mizuno Halve Marathon, TCS 8 km en kinderlopen).

Tijdens de 37e TCS Amsterdam Marathon in 2012 zijn beide parcoursrecords uit de boeken gelopen. Wilson Chebet dook drie seconden onder het oude record en zette 2.05.41 op de klok. Meseret Hailu scherpte het record met bijna een minuut aan tot 2.21.09. Michel Butter bekroonde zijn vorm met een prachtige tijd van 2.09.58. De Ethiopische Bentayehu Assefa kwam als tweede over de finish in het Olympisch Stadion na 2.06.22. Derde werd landgenoot Abrha Gebretsadik die volgde op één seconde. Ondanks de wat tegenvallende weersomstandigheden is er enorm hard gelopen in Amsterdam.

Wilson Chebet heeft de 36e TCS Amsterdam Marathon in 2011 gewonnen in 2.05.53. Hij kwam daarmee negen seconden te kort om het parcoursrecord van dat jaar er voor te verbreken. Bij de vrouwen werd het parcoursrecord uit 2002 verbroken door Tiki Gelana. Zij finishte in het Olympisch Stadion na 2.22.08. Lornah Kiplagat liep ruim onder de limiet voor de Spelen en zette 2.25.52 op de klok en werd daarmee Nederlands kampioen en derde in het vrouwenveld. Michel Butter werd bij de mannen Nederlands kampioen in een dik persoonlijk record van 2.12.59. Onder ideale omstandigheden gingen ruim 35.000 deelnemers mee aan de diverse onderdelen.

Tijdens de 35e Amsterdam Marathon in 2010 is een geweldig parcoursrecord gelopen. De Ethiopische atleet Getu Feleke liep 2.05.44. Tweede werd debutant op de marathon, Wilson Chebet. Hij liep een tijd van 2.06.12. Bij de vrouwen won Alice Timbilil in een goede 2.25.03. Beste Nederlander werd Ronald Schroër in 2.16.56. Miranda Boonstra werd eerste Nederlandse in 2.34.24. De Amsterdam Marathon kende een record aantal inschrijvingen. Maar liefst 31.463 schreven zich in.

De weersomstandigheden waren ideaal in 2009 tijdens de 34e editie, met als gevolg snelle tijden. De debutanten maakten hun optreden meer dan waar, doordat Gilbert Yegon het parcoursrecord uit 2005 (2.06.20) verbrak. Ook de nummer twee, Keniaan Elijah Keitany maakte indruk met zijn geweldige debuut van 2.06.41. Vijf atleten liepen een tijd onder de 2.08. Bij de dames ging de winst naar de Ethiopische Eyerusalem Kuma (2.27.43). Hilda Kibet had het zwaar in haar tweede marathon. Ze finishte in een persoonlijk record van 2.30.33, twee minuten sneller dan haar oude record, eveneens gelopen in Amsterdam. Kibet pakte net als Koen Raymaekers (2.12.59) de nationale titel tijdens het Nederlands Kampioenschap Marathon.

2008 Gaat de boeken in als de editie van de mogelijkheden, maar een straffe tegenwind op het laatste stuk verpeste uiteindelijk de kansen op een snelle tijd. Winnaar werd de Keniaan Paul Kiprop Kirui in 2.07.52, gevolgd door de talentvolle Ethiopische debutant Chala Dechase. Derde werd de Keniaanse winnaar van 2004 Robert Cheboror. De Noord-Hollander Hugo van den Broek keerde na lang blessureleed, een verhuizing naar Kenia én een wisseling van trainer terug op de weg en toonde zich uitermate verheugd met zijn 2.13.51. Bij de vrouwen ging de overwinning naar een debutante op de marathon, Lydia Cheromei. De Keniaanse liep 2.25.27 na lange tijd van het wedstrijdtoneel verdwenen te zijn geweest wegens de geboorte van haar dochtertje.

De 32ste editie in 2007 verliep in een droomscenario. De Keniaan Emmanuel Mutai verraste door met zijn winnende tijd van 2.06.29 slechts 9 seconden boven het parcoursrecord blijven. Maar liefst elf atleten bleven binnen de 2.10.00, waarvan Kamiel in een fantastisch nieuw Nederlands record van 2.08.21 finishte. De overwinning in de dames race ging naar de Keniaanse Magdaline Chemjor. In haar debuut won ze knap in 2.28.16.

De wind voorkwam in 2006 snelle eindtijden bij de toplopers. Wel was er een ongekend spannende finish om de titel bij de mannen. Debutant Solomon Bushendich (2.08.52) uit Kenia klopte in de laatste meters zijn landgenoot Bernard Barmasai met slechts twee seconden verschil.

Het 30-jarige jubileum werd in 2005 opgesierd door voor het derde jaar op rij een parcoursrecord bij de mannen. Niemand minder dan Haile Gebrselassie haalde drie seconden af van het één jaar eerder door Cheboror gelopen record. De 2.06.20 van de 31-jarige Ethiopiër was tevens goed voor de beste tijd wereldwijd gelopen in 2005.

Robert Cheboror schreef in 2004 geschiedenis door met een tijd van 2.06.23 het pas 1 jaar oude parcoursrecord op zijn naam te zetten.

Kamiel Maase brak in 2003 op indrukwekkende wijze het 23 jaar oude Nederlands record van Gerard Nijboer met een tijd van 2.08.31. De 26-jarige Keniaanse atleet William Kipsang brak het parcoursrecord met 2.06.39. Na in 2002 gezakt te zijn naar de vijfde plek op de ranglijst van gemiddeld snelste marathonsteden, klom Amsterdam in 2003 weer ijzersterk terug naar plaats 4, waarmee het tevens Nederlands hoogst gerangschikte marathon werd en ‘Rotterdam’ voorbij ging.

De traditie van snelle tijden werd in 2002 doorgetrokken door maar liefst zes lopers die erin slaagden onder de 2.09.00 te lopen. Winnaar werd Benjamin Kimutai Kosgei uit Kenia in 2.07.26. Minstens zo opzienbarend was het parcoursrecord bij de vrouwen van de Ethiopische Gete Wami (2.22.19).

Op sportief gebied zorgden de Fransman Driss El Himer (2.07.02) en Josphat Kiprono (2.07.06) ervoor dat Amsterdam in 2001 opschoof naar plaats 4 op de ranglijst van de gemiddeld snelste marathonsteden.

In het jaar 2000 vierde de marathon van Amsterdam, met een geheel nieuwe organisatie, haar 25ste editie. Voor het eerst sinds 1978 was het gerenoveerde Olympisch Stadion weer de finishlocatie, om daar Spanjaard Javier Cortes als winnaar in 2.08.57 te begroeten.

In 1998 verbeterde de Ierse Catherina McKiernan met de fabelachtige tijd van 2.22.23 het oude parcoursrecord, dat sinds 1993 op naam stond van de Japanse atlete Yoshiko Yamamoto (2.29.12). Een internationale doorbraak vormde echter de marathon van 1999. Liefst vier atleten legden de 42.195 meter binnen de 2.07.00 af. Zij brachten Amsterdam binnen de top-10 van gemiddelde tien beste marathonsteden ter wereld (op plaats 7).

De marathon is tot 1989 op de Dam gebleven. Op het Museumplein kreeg Amsterdam in 1990 een nieuwe start- en finishlocatie. Via de RAI en de Amsterdam ArenA kwam de Amsterdamse marathon weer in de oude omgeving terug. De marathon van Amsterdam won vanaf 1996, toen de wedstrijd voor de eerste maal in november werd gehouden, enorm aan kwaliteit. De toen nog volledig onbekende Keniaan Joseph Chebet, die zijn eerste wedstrijd buiten zijn geboorteland liep, gaf Amsterdam in volle storm een aantrekkelijke tijd bij de mannen (2.10.57). Daarna volgde zijn landgenoot Sammy Korir, die zowel in 1997 (2.08.24) als in 1998 (2.08.13) won.

In het inmiddels vervallen Olympisch Stadion lag toen (voorlopig) voor de laatste maal de finish. ‘Wij zijn toen, nadat de marathon in 1978 niet was gehouden, naar de Dam als start en finish gegaan’, herinnert zich Wim Visser, die vele jaren bij de organisatie betrokken is geweest. In deze periode was de Dam finishlocatie van een van Amsterdams meest memorabele marathons ooit, de marathon van 1980. Op 26 april kreeg Gerard Nijboer aansluiting bij de wereldelite en scherpte hij het Nederlands record aan tot 2.09.01. Een tijd die maar liefst 23 jaar Nederlands snelste zou blijven en destijds niet alleen een Europees record betekende, maar ook de tweede beste tijd ooit wereldwijd gelopen (alleen de Australiër Derek Clayton was in 1969 in Antwerpen met 2.08.34 ooit sneller geweest).

Het initiatief tot de huidige Amsterdam Marathon werd in 1974 genomen door AV’23. De club kwam al snel tot de conclusie dat bij het organiseren van een dergelijk evenement hulp van andere clubs noodzakelijk was. AV’23 vond die steun bij Blauw Wit, Sagitta, ADA, ATOS en Startbaan. Op 3 mei 1975 werd de eerste marathon van Amsterdam in zijn huidige vorm gehouden. Start en finish lagen in het Olympisch Stadion. De Deen Joergen Jensen werd de eerste winnaar in 2.16.51. Een jaar later kwam Karel Lismont, de regerende Europese kampioen (Helsinki, 1971) en tweede van de Olympische Spelen van München (1972) naar Amsterdam. De kleine onverzettelijke atleet, in België nog steeds beschouwd als de beste marathonloper die het land heeft voortgebracht, won in zeer warm weer. Een jaar later kwam met Bill Rodgers opnieuw een grootheid naar Amsterdam. De Amerikaan die in 1975 Boston had gewonnen in 2.09.55, zegevierde souverein.

Op 5 augustus 1928 passeerde Boughèra Mohamed El Ouafi in 2.32.57 in het Olympisch Stadion de finish als winnaar van de Olympische marathon van Amsterdam. El Ouafi’s tijd, die in 1928 van zijn coach tien gulden kreeg met de woorden ‘ga je nu maar in Amsterdam amuseren’, wekt geen verbazing meer. Het fenomeen marathon spreekt echter nog vele miljoenen aan. Amsterdam heeft na Enschede (1947) de oudste marathon van Nederland. Bekijk via www.sportgeschiedenis.nl filmbeelden van de Olympische marathon van 1928.

Meervoudige winnaars waren er in het verleden slechts enkele keren te noteren. Deze eer vielen Gerard Nijboer (4x), Wilson Chebet (3), Cor Vriend (2x), Sammy Korir (Kenia, 2x), Ferenc Szekeres (Hongarije, 2x) en bij de dames Plonie Scheringa (2x) en Marja Wokke (2x) ten deel.